Azərbaycan klassik şeirinin ustalarından biri də Heyran xanımdır. Bu şairənin əsərləri uzun müddət tozlu taxçalarda, ədəbiyyata yad olan əllərdə qalmış, bəlkə də bir çox qiymətli əsərləri itib-batmışdır. Bütöv bir "Divan" sahibi olan Heyran xanımın adı Azərbaycan ədəbiyyatından bəhs edilən təzkirələrə düşməmiş, onun yaradıcılığı haqqında ədəbi mənbələrdə bəlli -başlı məlumat verilməmişdir. Yalnız ikinci dünya müharibəsi illərində Cənubi Azərbaycanın ədəbiyyatşünaslarından Məhəmmədəli Tərbiyətin nəşr etdiyi "Danişməndani-Azərbaycan" adlı əsərində şairə haqqında qısaca məlumata rast gəlinmişdir. Heyran xanımın şəxsiyyəti, həyatı və tərcümeyi-halı haqqında əldə heç bir yazılı sənəd yoxdur. Vəfat etdiyi şəhər, dəfn edildiyi məzar belə kimsəyə bəlli olmadığından, onun ölüm tarixi də bəlli deyildir. Onun haqqında az-çox məlumatı əsərlərindəki işarələrdən, özü haqqında yazdığı misralardan öyrənmək olur. Şairə XVIII əsrin II yarısında Naxçıvanda doğulmuşdur. Siyasi məsələlər ucbatından Heyran xanımın ailəsi Təbrizə köçürülmüşdür. Azərbaycanın iki hissəyə bölünməsindən sonra şairə ana vətənindən ayrı qalmışdır.
Heyran xanımın özünün dediyinə görə O, Naxçıvanda, kübar ailədə doğulmuşdur. Heyran xanım uzun müddət Təbrizdə yaşamış, hansı vasitə iləsə Abbas Mirzənin ailəsinə bağlı olmuşdur. Onun bir sıra mənzum məktublarında buna işarələr vardır. "danişməndani-Azərbaycan" müəllifinin qeydinə görə, O, Heyran xanımın qohumlarından biri ilə görüşmüş və bu adam şairə haqqında məlumat verərək demişdir ki, Heyran xanım 80 yaşına qədər yaşamışdır. Heyran xanımın əsərlərinin yeganə nüsxəsi 1945-ci ilədək Təbrizdə, Azərbaycan ədəbi irsini toplamaqla məşqul olan Hacı Məhəmməd Naxçıvanınin şəxsi kitabxanasında saxlanılırdı. Heyran xanımın dərin təhsil və tərbiyə almış bir şairə olduğu məlumdur.
Heyran xanım "Təbrizdə zəlzələ haqqında" şeirində baş vermiş təbii fəlakətin yaratdığı acı gerçəkləri belə əks etdirmişdir.
Oldu, ya rəbb, həlak insanlar,
Suvarıb torpağı qızıl qanlar.
Oldu çöllər cavanlara mədfən,
Çoxlarına nə qüls var, nə kəfən.
Sinəsinə dağlı, gözləri giryan,
Minlər ilə ana edər əfqan.
Bala dərdilə cümləsi ağlar,
Nə bir ehsan, nə bir xətmi-Quran var.
Baxasan, hər tərəf cəsədlə dolu,
Bağlanıb xalq üçün nicat yolu.
Qəzəllərindən ...
Bir namə yazım, badi-səba yarə yetirsin,
Şərhi-qəmimi ol büti-xunxarə yetirsin.
Hicran ələmi saldı ayaqdan məni-zari,
Daruyi-vüsali mənə bir çarə yetirsin.
Səbrim kəsilib, yar mənim canımı alsın,
Ya şad eləsin vəsl ilə, didarə yetirsin.
Dünyadə və üqbadə görüm mətləbə yetsin,
Hər kəs məni ol yari-vəfadarə yetirsin.
Bir yol verin, ey möhnəti-hicran ki, pəyamım
Ta badi-səba ol gülü gülzarə yetirsin.
Yüz həsrət ilə bu dili-hicranə giriftar,
Əzm etdi, özün ol güli-bixarə yetirsin.
Yüz niş ilə səddi-rəb olub xari-sitəmkar,
Qoymadı özün ol gülə biçarə yetirsin.
Gəl tanrı üçün bunca sitəm eyləmə izhar,
Qoy yarə özün bu dili-avarə yetirsin.
Bikəsliyimə rəhm eləsin xaliqi-biçün,
Heyrani o şəhbazə digər-barə yetirsin.
Əsiri-möhnəti-hicran mənəm, mən,
Qəribü zarü sərgərdan mənəm, mən.
O gülzari-vüsalindən uzaqda,
Çün bülbül ruzü şəb nalan mənəm, mən.
Nə mənzil, nə məkan, nə xaniman var,
Cahanda xəstəyi-dövran mənəm, mən.
Sənin hicrin ilə, su şəmsi-taban,
Bulud tək daima giryan mənəm, mən.
Bu məclisdə olub pərvanə misli,
O nari-eşqilə suzan mənəm, mən.
Əsiri-zülfün içrə yox mənim tək,
Sədaqəllə sənə qurban mənəm, mən.
Qanıma təşnəsən sən ey sitəmkar,
Üzünə valehü Heyran mənəm, mən.
XƏBƏR LENTİ
Ağız qoxusunun düşməni-darçın.
1,3 milyon dollarlıq ətir
ASAN-dan onlayn yenilik
Dünyada ilk selfi muzeyi açıldı – FOTO
Həzmi asanlaşdıran 3 çay
Ofisdə işləyənlər idmanla necə məşğul ola bilər?
Yeni müharibə xəbərdarlığı
Xanımlar üçün geyim nümunələri
51 yaşlı qadının dizlərindən çıxanlar HƏKİMLƏRİ ŞOKA SALDI
Dünyanı onlar idarə edir?
Limonlu bisküvit (foto resept)
Hərbi gəmilər Xəzərə çıxarıldı
Noyabr üçün dəbli kombinlər
Mikroblardan qorunaq
McLaren P1-in sirrini açdı
Ermənilər Azərbaycan tərəfə niyə keçirlər?
Bananlı tort (foto resept)
HAVA necə olacaq?
Şokoladlı, qozlu tort (foto resept)
Bakının məşhur marketində iyrənc mənzərə
Düyü dolması
Hindistan qozu yağını istifadə edə biləcəyiniz 3 hal
Selena Qomezin gündəlik tərzi
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-10 Noyabr
AZAL beynəlxalq uçuşlarda əl yükünün daşınması normasını artırdı
"Avro-2016": hansı oyun, hansı kanalda?
Dəbli geyimlər
20 mindən çox şagird üçün son zəng çalınacaq
Saçlarınızı təbii rənginə qovuşdurun
Azərbaycan tarixindən yüz şəxsiyyət-67
Bu 11 qidanı soyuducunun buzluğunda saxlamaq olmaz
Qar yağacaq
Bağırsaqları təmizləyib, arıqladan iki ən asan metod
İki "dəlinin" tutqusu
Suriya əvvəl və sonra
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir? - 25 APREL
Fahriye Evcen baldızı ilə mübahisəsindən DANIŞDI
Oxatan və Balıq bürcü uyğunluğu
Meryem Üzerlidən estetik əməliyyat etirafı-FOTO
Polislərə yeni rütbələr verildi
“Kurtlar vadisi” unudulmaz qəhrəmanı ELİFİN SİRR KİMİ HƏYATI ÜZƏ ÇIXDI - FOTO
Təəccübləndirən şəkillər
Azərbaycanda qeyri-adi məktəb
Hər növ çəkili qadına yaraşan geyimlər
Maksim Şevçenko Zəfər paradında iştirak etmək üçün Bakıya gəlir
Türkiyə hərbçiləri Bakıdadırlar
Hamilə modeldən bikinidə - FOTOsessiya
Düşmənin bir neçə hərbi obyekti, texnikası, 20 nəfərdən çox şəxsi heyəti məhv edilib - VİDEO
Dünya çempionatına son vəsiqənin sahibi bəlli oldu
Donlar
- ŞƏRHLƏR