Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər sintaktik yolla yaranan, çox vaxt iki və bəzən də üç sözün birləşməsindən ibarət olub yalnız bir məfhumu bildirən isimlərdir.
Quruluşuna və ifadə vasitələrinə görə mürəkkəb isimlər bir neçə qrupa ayrırlır:
I. Yanaşma əlaqəli birləşmə şəklində formalaşan mürəkkəb isimlər. Bu isimlərin tərəfləri müxtəlif nitq hissələrindən düzəldilmişdir.(I növ)
a) Isim +isim = qayınata, dəmirağac, Gülbahar, Gülçöhrə, Yazgül
b) Sifət+ isim = ağcaqanad, qaratoyuq,Ağdam, Ağsu, Qarabala
c) Say+isim = üçbucaq, qırxayaq, dördbucaq
d) Müxtəli nitq hissələri + -lıq şəkilşisi = qohumbazlıq, oyunbazlıq, ayrıseçkilik,başəpozuqluq, qaragünlülük
II. Qarşılıqlı tabelelilik əlaqəsində olan ismi birləşmələr əsasında düzələn mürəkkəb isimlər.(II növ) Bu isimlərin birinci tərəfi yiyəlik halda, ikinci tərəfi isə üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçili olur. Məsələn: dəvədabanı (dəvənin dabanı) , əmioğlu (əminin oğlu), ayaqqabı (ayağın qabı) və s.
Zadə ,oğlu sözlərinin xüsusi adlara qoşulması ilə də mürəkkəb isimlər yaranır və II növ mürəkkəb isimlərə aid edilir. Ağaoğlu, Həsənzadə
III. Təkrar olunan isimlərin tərəfləri ha, a, ə bitişdiriciləri ilə birləşərək mürəkkəb isim yaradır.I söz kar samitlə qurtardıqda a, ə bitişdiriciləri, cingiltili samit və ya saitlə qurtardıqda isə ha biişdiricisi istifadə olununr. Məsələn: basabas, qaçaqaç, gəlhagəl, vurhavur və s.
IV. İsimlərin təkarı ilə yaranan mürəkkəb isimlər. Məsələn: top-top (oyunu), tıq-tıq (xanım)
V. Yaxın və ya əks mənalı sözlərin birləşməsilə.Məsələn: bacı-qardaş, dərə-təpə, gəliş-gediş.
VI. İsimlərlə feli sifətin birləşməsilə yaranan mürəkkəb isimlər.Belə isimlərin tərəfləri:
a) Birinci tərəf adlıq halda- gündoğan, günbatan, oxatan
b) Birinci tərəf yönlek halda- günəbaxan, evəgələn,
c) Birinci tərəfiqeyri-müəyyənlik bildirən təsirlik halda- aşsüzən, qəlbqıran, samandöyən
VII Qoşa sözlərdən yarananlar: dava-dərman, uşaq-muşaq, yan-yörə
VIII Az hallarda üç sözdən ibarət mürəkkəb sözlər var: əlüzyuyan, pal-paltarsatan,qaraçörəkotu
Bundan əlavə dilimizdə cümlə şəklində formalaşməç sözlər də var: vurçatlasın, çaloynasın, qarabasdı, alışdımyandım və s.
Tapşırıq.
Mürəkkəb ismin hər qrupuna aid 5 söz taparaq yazın.Şərhlərdə aydın və səliqəli şəkildə qeyd edin.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Azərbaycanda qeyri-ərzaq məhsulları bahalaşdı
Leyla Əliyeva milyonuncu ağacı əkdi
Ərdoğan: Ermənistan silahlı qüvvələri Qarabağı dərhal tərk etməlidir
RİO-2016: 48 idmançımiz çıxışını başa vurub - SİYAHI
İki rəngli piroq (foto resept)
Görmənin gigiyenası
İncə naxışlı gəlinliklər
Jefri həm dostunun, həm də dostunun ərinin böyrəyini daşıyır-VİDEO/FOTO
NAACP mükafatları: Qırmızı Xalça
ABŞ-da əkizlər yüz il fərqi ilə başqa-başqa pandemiyaların qurbanı oldu
Hərəkətsiz qalmayın
Bakıda dayanacaq özbaşınalığı ilə bacarmaq mümkündürmü?
Snayder 36 minlik təzminat ödəyəcək-FOTO
Türkiyədə dəhşətli həbsxana tapıldı
Sizləri yaradan Allahı nə qədər tanıyırsınız?-1
Maraqlı fincanlar
Qadın.Netlə birlikdə hamiləlik (32-ci həftə)
Məşhur cütlük qaçqın uşaqlara 2 milyon bağışladı
Vəsiqəlik şəklimizi niyə sevmirik?
Dahilərdən gözəl sözlər (14)
Evlənmək kişiləri daha xoşbəxt edir.
Təhsil naziri Emin Əmrullayev “Haber Global”a müsahibə verir - CANLI
HAVA necə olacaq?-20 Avqust
Həkim - xəstə lətifələri
Zəncəfilin faydaları
Sabah Bakıda hava yağmursuz olacaq
Lipoma, anqiolipoma və müalicəsi
Qadın ev işlərini görməyə məcburdurmu?
Uşaq sakit oturursa…
Kinoşünaslar gənclərə dəstək çıxdı
BMT Təhlükəsizlik Şurasında Qarabağla bağlı nələr müzakirə edildi?
Bakı metrosunda qadın işçilər ixtisar edilir? - RƏSMİ AÇIQLAMA
İtalyan pizzası (foto resept)
Şeyma Subaşıdan imtina etdilər-SƏBƏB
"Azərbaycanın mədəniyyət və turizm sahəsində yeni islahatlara ehtiyac var"
Şəkər xərçəng hüceyrələrinin inkişafına yardım edir
Hamiləlikdə ürəkbulanma necə keçər?
Mərci plov (foto resept)
Toyda bəylə gəlini cansız manekenlər əvəz etdi
İki yüzdən çox rolda səhnəyə çıxan sənətkar
Vanqanın qorxulu xəbərdarlığı
Günün qoroskopu: sizə təzyiq göstərməyə çalışan adamlar tapılacaq
Gündəlik saç yığımları
Yenəmi eyni hədiyyələr? Biz harada səhv edirik?
Kıvanç Tatlıtuğun “Hadi Be Oğlum” filmi hər kəsi göz yaşlarına boğacaq - VİDEO
Nanə bitkisinin müalicəvi əhəmiyyəti
Anası ilə sevgilisini səhv saldılar - FOTO
Xanım kaprizi salatı(foto resept)
Nemtsovla bağlı şok iddia
Gün var əsrə bərabər: Ötənləri yada salaq
- ŞƏRHLƏR