Səkkiz əsrə yaxındır ki, onun adı gələndə Anadoludan Çinə qədər böyük bir ərazidə yaşayan türklər istər-istəməz gülürlər. Çünki bu adı eşidəndə yadımıza hansısa lətifə düşür. Söhbət uzun əsrlər boyu insanlara gülüş bəxş edən Molla Nəsrəddindən gedir. Bu ad hər bir türk üçün doğmadır. Anadoluda ona Nəsrəddin Xoca, Azərbaycanda Molla Nəsrəddin, Orta Asiyada isə Xoca Nəsrəddin deyirlər. Molla Nəsrəddinin harada, nə vaxt yaşadığı barədə dəqiq məlumat yoxdur. Bəzi folklorşünaslar Molla Nəsrəddinin prototopinin XII əsrdə yaşamış məhşur Azərbaycan alimi Nəsrəddin Tusi olduğunu iddia edirlər. Doğrudan da, Tusinin məhşur "Əxlaqi-Nasiri" əsərində lətifələr də var. Bu isə onun yumora meyilli olduğundan xəbər verir. Bundan başqa, Molla Nəsrəddin lətifələrinin birində onun digər adının Həsən olduğuna işarə var. Məlumdur ki, Nəsrəddin Tusinin əsl adı Məhəmməd İbn Həsən olmuşdur. Lakin digər türkdilli xalqlar da lətifə qəhramanının onlara məxsus olduğunu sübut etmək üçün müxtəlif arqumentlər gətirirlər. Molla Nəsrəddin lətifələrində Teymurləng adının tez-tez çəkildiyini əsas tutaraq bəzi tədqiqatçılar onun özbək olması ehtimalını irəli sürürlər. Xalq arasında geniş yayılmış "O vaxta ya şah (xan) ölər, ya eşşək" məsəli də Teymurləngin adı ilə əlaqələndirilir.
Belə deyirlərki, bir gün Teymurləngə bir eşşək bağışlayırlar. Teymur üzünü mollaya tutub deyir ki: "Molla, sənin eşşəkdən yaxşı başın çıxır, bu eşşəyə bir qiymət ver." Molla isə cavabında deyir: "Qibleyi aləm sağ olsun, bu çox ağıllı heyvandır. Əgər bunu mənə versəniz, mən ona beş ilə danışmaq öyrədərəm." Teymurləng Mollaya xeyli qızıl verib yola salır ki, eşşəyə danışmaq öyrətsin. Evə gələndə arvadı ondan nə baş verdiyini soruşur. Molla başına gələnləri deyəndə arvadı bərk narahat olub soruşur ki, ay kişi, birdən eşşək danışa bilmədi, onda nə edərik ? Molla deyir: "Arvad, mən elə bilirdim ki, təkcə Teymur ağılsızdır, deməli, sən də onun tayı imişsən. Əlbəttə, eşşək danışmaz. Allah Kərimdir. Beş ilə ya eşşək ölə, ya Teymur. Elə ikisi də dünyanı tutub durmayacaqlar ki?."
Nəzərə almaq lazımdır ki, bu və digər Molla Nəsrəddin lətifələrində, Teymur əzazil hökmdar kimi satira hədəfinə çevrilir. Məlumdur ki, Əmir Teymur Zaqafqaziya və Şərq ölkələrinin bir çoxunu işğal etmişdir. İşğalçı hökmdarlar isə həmişə işğala məruz qalan, xalqların folklorunda mənfi obraz kimi qələmə verilir. Molla Nəsrəddin milliyyətcə özbək olsa idi, çətin ki, Teymurləng obrazı bu dərəcədə gülüş obyektinə çevrilərdi. "Beş ilə ya eşşək ölə, ya Teymur" lətifəsində eyni zamanda xalqın Teymur hakimiyyətinin müvəqqətiliyinə inamı özünü göstərir. Beləliklə, güman etmək olar ki, Molla Nəsrəddin Teymur işğalı dövründə Azərbaycanda yaşamış zarafatcıl və hazırcavab şəxs olmuşdur.
Molla Nəsrəddinin hazırcavablığı, onun dilinin şirinliyi dilimizdə bir çox məsəllərin yaranmasına səbəb olub. Bir çox lətifələrdə Mollanın nitqində çox maraqlı söz oyununa rast gəlirik. Bir gün Molla eşidir ki, şəhərin hakimi azarlayıb. Ağacdan bir neçə alma dərib hakimi yoluxmağa gedir. Hakim deyir: "Molla birdən-birə dişim də başladı ağrımağa, qulağım da. Daha mənə bir əzab verdilər ki, gəl görəsən. Bu gün bir yaxşı dəllək tapım dişimi çəkdirim. İndi onun ağrısı qurtarıb. Amma bu zəhrimar qulağım elə ağrıyır ki." Molla tez onun sözünü kəsib deyir: "Hə, hə, bircə halal süd əmmiş adam tapılıb sənin o qulağını da çəksəydi, sən də rahatlanardın, camaat da."
Milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq Molla Nəsrəddin bütün türk xalqlarına mənsub olan bir obrazdır. Onun lətifələri türkdilli xalqlar tərəfindən sevildiyi kimi bu lətifələrdən doğan məsəllər də həmin xalqların dilinə daxil olub və bu dilləri birləşdirən amillərdən birinə çevirilib.
Bənzər xəbərlər...
XƏBƏR LENTİ
Pendirli, yulaflı çubuq(foto resept)
Xocalıda cəhənnəmi görən pilot Bakıya gəlir
Bu ata və qızı dünya tanıyır
Tarixin ağ ləkələri-Qədim coğrafi xəritələrin sirri
Cins şalvarlar necə yuyulmalıdır?
Azərbaycanda Dövlət Bayrağı günüdür
Toya hazırlaşan xanımlarımız üçün avatarlar
Kəsmikli maffinlər (foto resept)
Ekspert: “Hazırda orta məktəblərdə şagirdlərin vaxt potensialının 40 faizi boş qalır”
Yaşıl çayla gözəlləşmək
Yayda hamiləlik dövrünü rahat keçirmək üçün..
BDU-nun tələbəsi “Moskva merinin təqaüdü”nə layiq görüldü - FOTO
Prezident ailəsi ilə Yel çərşənbəsini belə qeyd etdi - FOTO
Azərbaycanda koronavirusa yoluxma sayı 100-dən aşağı düşdü: İki nəfər öldü
Bu günün hava proqnozu
Hazal Kayanın HAMİLƏLİK xəbərləri yayıldı
Meqan Marklın atası qızı haqda elə sözlər dedi ki… -FOTO
“Tesla” dünyanın ən böyük akkumulyatorunu yaradacaq
Həzi Aslanovun xatirə mərasimi keçirildi
Ticarət mərkəzinə hücum: 15 ölü
Babet geyənlərə böyük təhlükə!
Cenifer Lopezdən stil dərsləri
"Ah Karabağ"mahnısının müəllifi Başkal Azərbaycana gəlir
Cəbhədən son xəbər
Prezident Şəkinin "Marxal"ında
Qadınlar niyə aldadılır?
Həcc ziyarətini 1000 kamera izləyəcək
Hamilələrdə doğuş qorxusu
Beren Saat Kənanı təbrik etdi-FOTO
Riyazi məntiq - 5 (rəsmli)
Cardi B-nin villası qiyməti ilə diqqət çəkdi
Üçqulaq (foto resept)
Malların saxlanma şəraitinə diqqət edin!
Hicablı gəlinlər üçün baş örtükləri
Test -Detoksa ehtiyacınız var?
Bədbəxt və bir o qədər də xoşbəxt: Fineas Qeydc
Milli Televiziya və Radio Şurasının yeni sədri məlum oldu
Ayın ən çox satılan kitabları-SİYAHI
Soyuqdəyməyə qarşı "şorba" (foto-resept)
İbrət götürməli olduğumuz kəlamlar
Gəlinlərlə qaynanalar niyə yola getmir?
Mürəkkəb ləkəsi necə çıxar?
Dəhşətli 23 dekabr PROQNOZU: yad planetdən gələn virus və Yerin məhvi - Alim AÇIQLADI
Bu tarixlərdə qatarlar bir istiqamət üzrə fəaliyyət göstərəcək
Vaxt bitdi, sabah seçkidir
Uzunömürlülər muzeyi
Zeytun piylənmənin qarşısını alır
Sevgi ilə böyüdək
Gəbələk şorbası
Arda və xanımı doğumdan sonra ilk dəfə-FOTO
- ŞƏRHLƏR