"Təbiəti mühafizə" termini yarandığı vaxtdan (1913-cü il İsveçrədə) 82 il keçsə də, uzun müddət onun mahiyyətinə dərindən varan olmamışdır. Təbiətdə tarazlığın pozulması təhlükəsi reallığa çevrildiyi indiki vaxtda bütün dünyanın diqqəti bu məsələ üzərində cəmlənmişdir. Belə ki, hazırda müasir ekologiyanın 50-yə qədər sahə və bölmələri yaranmışdır. Kosmik ekoloji tədqiqatlardan mikroorqanizmlər ekologiyasınadək və s. istiqamətlərdə və həll edilməyə cəhdlər göstərilir. Müxtəlif istehsal sahələrində çalışan zəhmətkeş xalq öz həyat və varlığı üçün nə dərəcədə təbiətə borclu olduğunu və təbiətdən asılı olduğunu dərk edərsə, onlar təbiətin mühafizəsi qeydinə bir o qədər çox qalar və ətraf mühitin çirklənməsinə qarşı barışmaz olarlar.
Hər bir adam bilməlidir ki, Yer kürəsi günəş sistemində canlıların yaranması və yaşaması üçün ən əlverişli təbii şəraitə malik olan yeganə planetdir. Yerin müəyyən normal kütləyə malik olması, öz üzərində atmosfer və hidrosferin saxlanmasına səbəb olur. Digər tərəfdən Yerin Günəşdən ancaq müəyyən məsafədə yerləşməsi ona həyat üçün lazımi miqdarda olan Günəş enerjisinin çatmasına səbəb olur. Canlı orqanizmlərin bir-biri ilə və ətraf mühitlə əlaqəsi nəticəsində maddələrin bioloji dairəvi dövrü baş verir. Bir orqanizmin həyat fəaliyyəti nəticəsində yaranan bir maddə başqa bir canlı üçün həyati əhəmiyyətə malik olur. Bu cür dairəvi dövr əsrlər boyu davam etmiş, təbii tarazlıq yaranmışdır. Zaman keçdikcə texniki tərəqqinin sürətli inkişafı biosferdə də maddələr mübadiləsinin daha yeni istiqamətlərini yaratmışdır. Bu da öz növbəsində təbiətdəki tarazlığın daha çox pozulmasına səbəb olur.
İnsanın təbiətə biganəliyi son dövrlərə qədər davam etmiş və bu səbəbdən də sənaye, kənd təsərrüfatı və çoxlu sayda şəhərətrafı mühiti müxtəlif tullantılarla çirkləndirmişlər. Hesablamışlar ki, hal-hazırda Yer kürəsində bir ildə ətraf mühitə atılan zərərli tullantıların miqdarı 500 mln. əsasən təbii dairəvi dövrdən kənarda qalır.
Məlumdur ki, Yer atmosferində cəmi 21012 tona qədər karbon qazı vardır. Bunun təqribən 1011 tonu okeanlarla atmosfer arasında əlaqədə iştirak edir. Dünya okeanında karbon qazı, atmosferdəkinə nisbətən 60 dəfə çoxdur. Qazlar soyuq suda daha yaxşı həll olduğundan okeanlar bir növ nasos rolu oynayırlar. Onlar soyuq tərəfdə isə onu atmosferə buraxır. Ona görə də tropik enliklərdə atmosferdəki karbon qazının parsial təzyiqi soyuq yerlərdəkinə nisbətən üstünlük təşkil edir, həm də suda həll olan karbon qazının bir hissəsi oradakı canlıların skeletinin yaranmasına səbəb olur. Bu proses daim atmosferdən karbon qazının azaltmasına səbəb olur. Təqiqatlar göstərir ki, dairəvi prosesə baxmayaraq hər il atmosferdəki karbon qazının miqdarı təqribən 0,24 faiz artır ki, bu da öz növbəsində bir sıra dəyişikliklər yaradır. Karbon qazının infraqırmızı oblasta düşən işıq enerjisini udduğu da məlumdur. Yerin Günəşdən aldığı enerji görünən oblasta düşür. Yerin şüalanması isə infraqırmızı oblasta düşür, yəni atmosfer bir növ süzgəc rolunu oynayır. Günəşdən gələn istilik şüalarını isə buraxmır. Odur ki, atmosferdə karbon qazının çoxalması Yer üzərində get-gedə istiliyin artmasına gətirib çıxarır. Günəş radiasiyasının miqdarı atmosferin şəffaflığından çox asılıdır. Atmosferdə karbonla yanaşı son dövrlərdə tozun da miqdarı xeyli çoxalmışdır və hesablamışlar ki, hər insan fəaliyyətindən atmosferə atılan tozun miqdarı 20%-dən xeyli artıqdır. Bu tozlar əsasən zərərli maddələr buraxan zavodların hesabına artır.
Atmosferdə karbonun və zərərli qazların artması adamların sağlamlığında həddindən artıq pis təsir edir. 1952-ci ildə London üzərində qalın toz-duman qatışığının bir neçə gün qalması 4 mindən çox insanın məhv olmasını yada salmaq kifayətdir. Digər tərəfdən bizim nəfəs aldığımız atmosfer həm də yüklü zərrəciklərlə və ionlarla zəngindir. Mənfi ionlar çoxluq təşkil etdikdə insanın nəfəs alması
xeyli yüngülləşir, müsbət yüklər olduqda isə əksinə. Təəssüf ki, şəhər yerlərində həmişə atmosferdə müsbət yüklü zərrəciklər artıqlığı əmələ gəlir.
Atmosferin karbon qazı və zəhərli tozlarla çirklənməsi Yer üzərində uzun dalğalı elektromaqnit şüalanmasının sıxlığının çoxalması deməkdir ki, nəfəs yolları, baş-beyin, ağ ciyər, qan dövranı ilə yanaşı orqanizmdə gedən elektrik prosesini də pozur və insanın ümumilikdə səhhətinə pis təsir edir.
Təbii radioaktiv fonun çoxluğu nəticəsində bir çox sağalmaz xəstəliklər də yaranır ki, bu da insanın təbii mühitə ehtiyatla yanaşmasın tələb edir. Ətraf mühitdəki dağ massivlərinin, torpağın, inşaat materiallarının və s. tərkibindəki təbii radioaktiv yaratdığı qamma şüalanma, bütünlüklə canlılara, insanlara təsir edir. Süni mənbələr-atom energetikası, nüvə yanacağı sistemləri və hərbi məqsədli nüvə sınaqları, istehlak mallarının bəziləri-televizor, radiolüminsent cihazları, digər sənaye müəssisələrinin, müxtəlif zavodlarının maye və qaz şəkilli istehsalat tullantıları həmin rayonlarda əhali üçün şüalanma mənbəyidir.
Dənizlərə, göllərə, çaylara atılan zəhərli sənaye tullantıları, çirkab-neftli axınlar canlı aləmin normal həyat tərzini pozur.
Azərbaycanın Xəzər sahili buxtalarda toplanan çirkab, neftli-mazutlu birləşmələr xeyli dərinliklərdə böyük yığıntılar əmələ gətirir ki, bunlarında çöküntüləri təbiətin bioloji müvazinətini pozur. Odur ki, Xəzərin çirklənmədən təmizlənməsi və bu təmizliyin müntəzəm gözlənilməsi zərurətə çevrilib.
Bütün deyilənlərdən belə çıxır ki, biz təbiətimizə, ətraf mühitimizə birtərəfli və bir günlük baxmayıb uzun müddətli elmi proqnoza əsaslanan fikirlərə söykənməliyik.
Ziyadxan Nəbibəyli
XƏBƏR LENTİ
Ümumdünya Solaxaylar Günüdür
HAVA necə olacaq? 10 İyul
Kişilərin futbol sevgisinin səbəbləri
Tramp dini azadlıqlar haqqında fərman imzaladı
Ali məktəblərin boş plan yerlərinə və kolleclərə qəbul olmaq üçün sənəd verənlərin sayı açıqlandı
Dünyanın ən yüksək Laləsi tikiləcək-FOTO
190 manatlıq birdəfəlik ödəmələrin verilməsi ilə bağlı MÜHÜM AÇIQLAMA - VİDEO
Tarkanın xanımı görünüşü ilə diqqət çəkdi-FOTO
Evdə idman hərəkələri
Qışda qabaran saçlar...
İnsanı viruslar qarşısında güclü edən qan qrupu açıqlandı
Qlükoza
Bakı-Sumqayıt yolunun dərdinə çarə tapılır
Erməni analar: “Bizə yalnız İlham Əliyev kömək edə bilər” - VİDEO
Sürətli gəzişi sınayın
Yaz fəsli üçün maskalar
Bakıda dollar və rubl əməliyyatları məhdudlaşdı
Keçmişdən bu günə - 1 May
500 illik məscid məhv olmaq üzrədir
Koronavirusla bağlı son STATİSTİKA
Azərbaycan bu siyahıda liderdir
Bu ayaqqabının qiyməti dodaq ucuqladır - FOTO
FHN-dən nazirlikdəki yanğınla bağlı AÇIQLAMA
Avtomobillərin dövlət texniki baxışına təqdim olunma qaydaları dəyişib
Yoldaşınızı yenidən sevməyin 4 yolu
Həkim Bəhram Bağırzadə ilə bağlı şad xəbər verdi
Sürücülərə xəbərdarlıq
Bakıda Quran Gecəsi keçiriləcək
Jurnalistlər üçün tikilən 3-cü binanın təhvil vaxtı açıqlandı
Ötən il neçə şagird attestatsız qalıb?
Məşhur cütlüyün toyu haqqında detallar məlum oldu-FOTO
Təyyarədə utandı, 76 kq arıqladı - FOTO
Dünya əhalisinin üçdə biri oyun oynayır - ARAŞDIRMA
Tom Kruz və İlon Mask kosmosda film çəkəcəklər
ADA Beynəlxalq Münasibətlər üzrə Universitetlər Assosiasiyasının üzvü seçildi
2015 bürclərə nə vəd edir?
Portağallı limonad (foto-resept)
Cennifer Lopez hamam xalatında küçəyə çıxdı-FOTO
Yeni il gecəsi üçün ayaqqabı və çanta seçimi
"WhatsApp"ın bu yeniliyi narazılıqlara səbəb oldu
Girovlarımıza ağır cəza
Bananlı yulaf əzməsi (foto resept)
Messiyə 500 milyon avroluq təklif gəldi
Tez qırılan saçlara necə qulluq etməli?
ABŞ təyyarəsi 16 əfqan öldürüldü
Ermənilər Bakıya gəlməkdən imtina etdilər
Gil maskasının faydaları
Qarabağın Azərbaycana qaytarılması xəbərinə rəsmi reaksiya
Azərbaycanda doğum səviyyəsi artıb
Naməlum canlı hər kəsi qorxutdu-FOTO
- ŞƏRHLƏR